Гайхату
Чөлөөт нэвтэрхий толь, Википедиагаас
Байду
Чөлөөт нэвтэрхий толь, Википедиагаас
Байду бол
Ил Хант улсын хан юм. Тэрээр
Гайхату ханы үхлийн дараагаар 1295 онд Ил ханы сууринд суусан байна. Энэ үед
Аргун ханы хүү
Газан Хорасан мужид өөрийгөө Ил ханы сууринд суулгах ёслол хийв. Тэрээр Байду ханы эсрэг дайнд мордсон байна. Байду хан мөн Газаны эсрэг цэрэг дайчлан морджээ. Байду хан Газантай дайтахаар явах замдаа цэргүүдээсээ өөрийнх нь төлөө баатар зоригтой тулалдахыг олонтоо гуйж байсан хэмээн
Марко Поло тэмдэглэсэн байдаг. Гэвч Байду хан Газантай тулалдах үед түүний ихэнх цэргүүд Газаны талд урваж оржээ. Байду хан энэ тулалдаанд алагджээ.
Газан
Чөлөөт нэвтэрхий толь, Википедиагаас
Махмуд Газан буюу
Газан хан (
1271 оны
11 сарын 5 –
1304 оны
5 сарын 11) нь
Ил Хан улсын 4 дэх хаан бөгөөд 1295-1304 онд төр барьжээ. Газан
Перс дахь монголчуудыг Исламын шашинд оруулсан юм. Тэрээр монголчуудаас
Мамлюкуудыг ялсан (1299) ганц жанжин боловч түүний арми
Сиритэй амжилтгүй дайтсан юм.
Британника нэвтэрхий тольд түүнийг Ил хангуудын дундаас хамгийн алдартай нь гэж бичсэн байдаг.
Кунжик
Чөлөөт нэвтэрхий толь, Википедиагаас
Кунжик (1308 онд нас барсан) нь
Цагадайн улсын хан (1307–1308) юм. Тэрээр
Дувагийн хөвгүүн болно. Аавыгаа нас барахад Кунжик залгамжлан Хан болсон хэдий ч жил л хаанчлаад 1308 онд нас баржээ.
Элбэг нигүүлсэгч хаан
Чөлөөт нэвтэрхий толь, Википедиагаас
Элбэг нигүүлсэгч 1361 оны цагаагчин үхэр жил төрж 1399 оны шаргачин туулай жил таалал төгсчээ. 1393 оны харагчин тахиа жил хаан ор суусан. Хаан 38 насалжээ. Тэрээр
Энхзоригт хааны хүү юм. Түүнийг хаан ширээнд сууж байх үед Мин болон
Ойрадын хил дээр тулалдаан бослого их болдог байв. Тухайн үед Ойрад болон Боржигин овгын харилцаа муу байсан.
Саган сэцэний бичсэнээр Элбэг хаан өөрийнхөө хийсэн буруу зүйлсийнхээ хариуцлагыг өөрөө хүлээдэг байсан. Элбэг хаан нэг өдөр ан хийж яваад цасан дээр цус тунасан туулайн цусыг хараад “Цас шиг цагаан царайтай, цус шиг улаан хацартай хүүхэн байдаг болов уу?”гэж асуухад Ойрадын Хуухай баатар: ”Хаантан минь ээ! Би тийм үзэсгэлэнтэй эмэгтэйг мэднэ ээ” гэж хэлэхэд хаан: “Тэр үзэсгэлэн гоог хэн гэдэг юм бэ?” гэж асуухад Хуухай баатар: ”Түүнийг харах таны хувьд боломжгүй, хэрэв та үнэхээр үүнийг хүсч байгаа бол би хэлье. Тэр бол таны хүү Дүүрэн Төмөр хун тайжийн эхнэр Өлзий гүнж”гэж хариулахад Элбэг нигүүлсэгч хаан “Хараагүй зүйлийг минь харахад тусалж, хүрээгүй зүйлд минь хүрэхэд туслан мөрөөдлийг минь биелүүлж яг одоо түүнийг авч ир!” гэж Хуухай баатарт зарлиг буулгав. Хуухай баатар гүнж дээр очоод ”Хаан таны үзэсгэлэн гоог харахыг хүсэж байна” гэж хэлэхэд гүнж “Тэнгэр газар хоёр зэрэг ирээ юү дээ? Хаан хүүгийнхээ эхнэрийг харахыг хүслээ гэж үү? Тэр өөрийн хүү Дүүрэн Төмөрийг алах гэж үү? Хаан ёс бус юм бодож байна” гэж хэлүүлэхэд Хаан эдгээр үгсийг үл тоон биечлэн ирж, бэр охиноо үзээд дурлаж, өөрийн хүү Хархүчүг хунтайжийг хороолгож, эхнэр Өлзийтийг нь хvчээр авчээ. Хожмын нэг өдөр Хуухай баатар хааны өргөөнд айраг уухаар ирэхэд хаан байсангүй учир тэрээр хааны гэрийн урд хүлээж байтал Өлзий хатан хүрч ирээд түүнд ”Би хаанд элч явуулсан байгаа, хоёулаа хамт хүлээе, Өргөөнд морилно уу” гэж хэлээд Хуухай баатарыг өргөөнд дагуулан орж архи хундагалаж өгөв. Тэгэхдээ Хуухай баатарын аяганд архи, өөрийнхөө аяганд ус хийж Хуухай баатарыг овжин аргаар согтоов. Хуухай баатарыг согтсон байх зуур өөрийнхөө хувцсыг урж, үс гэзгээ сэгсийлгээд, дээрээсээ цус асгаж хэвтээд, тусламж эрж хашгирчээ. Хаан болон хааны албатууд Хуухайг барьж хороов. Өлзийт хатан: "Эм хүний өшөө ийм байдаг юм, хүүгээ алсан ёсгүй хаан чи билээ" гэх зэргээр хэлсэнд Элбэг хаан буруу хардаж, Хуухайг хилсээр хөнөөснөө ойлгожээ. Тэгээд тэр Дөрвөн түмнийг Хуухайн хүү Батула Чинсанд мэдүүлэв. Дөрвөн түмэн Ойрад гэх тэр бөлгөө. Хэргийн үнэн учрыг мэдсэн Батула Чинсан эцгийнхээ өсийг авахаар цэрэглэн ирж байлдаад, Элбэг Нигүүлсэгч хааныг хөнөөжээ. Энэ тухай Лувсанданзангийн
Алтан Товчид: "Элбэг хааныг Ойрадын Батула Чинсан ... хороож тэнгэр болгов. Батула чинсан ... эхлэн дөрвөн түмэн Ойрадыг аван харь дайсан болов..." гэжээ. Ийнхvv Элбэг Нигүүлсэгч хааны зүй бус авир Монголд хор болов.
- Төрийн хаад суудлаа засаж чадахгүй бол
- Түмэн олон гүйдлээ олж чаддагүйг
- Элбэг Нигүүлсэгч хааны түүх харуулдаг билээ.
No comments:
Post a Comment